Viện kiểm sát tham gia làm án sớm để chống nhục hình, oan sai

Báo cáo về những vấn đề còn ý kiến khác nhau liên quan đến luật Tổ chức VKSND sửa đổi tại UB Thường vụ Quốc hội sáng nay, 23/9, UB Tư pháp của Quốc hội tập trung vào nội dung quy định về phạm vi chức năng thực hành quyền công tố của VKSND (Điều 3).

Cơ quan thẩm tra dự án luật khái quát, đa số ý kiến đại biểu Quốc hội tán thành với dự thảo luật. Tuy nhiên, có nhiều ý kiến đề nghị quy định thời điểm bắt đầu thực hiện quyền công tố sớm hơn so với dự thảo, cụ thể là ngay từ khi có hành vi tội phạm xảy ra; có ý kiến đề nghị thực hành quyền công tố ngay từ khi Cơ quan điều tra thụ lý, giải quyết tố giác, tin báo tội phạm; có ý kiến đề nghị thực hành quyền công tố ngay từ khi khởi tố vụ án hoặc áp dụng biện pháp ngăn chặn đối với người tình nghi thực hiện tội phạm.

Ý kiến khác đề nghị phạm vi chức năng thực hành quyền công tố được thực hiện từ khi khởi tố bị can.

Chủ nhiệm UB Tư pháp Nguyễn Văn Hiện tại phiên họp của UB Thường vụ Quốc hội.

Chủ nhiệm UB Tư pháp Nguyễn Văn Hiện nhận định, ngay từ giai đoạn giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm thì cơ quan có thẩm quyền đã tiến hành một số hoạt động xác minh, điều tra như lấy lời khai, khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi và áp dụng một số biện pháp hạn chế quyền con người, quyền công dân như: bắt, tạm giữ người trong trường hợp khẩn cấp, phạm tội quả tang; gia hạn tạm giữ, thu giữ, tạm giữ các đồ vật, tài liệu… Kết quả giám sát thời gian qua cho thấy, trong giai đoạn này đã xảy ra những trường hợp bức cung, dùng nhục hình dẫn đến chết người, oan, sai; việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm còn tiềm ẩn nguy cơ bỏ lọt tội phạm.

Những hoạt động này được tiến hành trước khi khởi tố vụ án nên UB Tư pháp cảnh báo, nếu chỉ quy định VKS thực hành quyền công tố từ khi khởi tố vụ án hoặc từ khi khởi tố bị can thì không ràng buộc được trách nhiệm của VKS, không đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp, yêu cầu chống oan, sai, chống bỏ lọt tội phạm. Vì vậy, thường trực UB Tư pháp đề nghị tiếp thu ý kiến góp ý, sửa đổi Điều 3 để quy định thời điểm thực hành quyền công tố ngay từ khi giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm.

Nêu nguyên tắc chung về vấn đề này, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng đặt vấn đề, quy định đặt ra như vậy liệu có khắc phục được tình trạng bức cung, nhục hình? Theo Chủ tịch Quốc hội, việc kiểm sát viên có mặt từ đầu trong quá trình làm án sẽ có ý nghĩa, để tránh trường hợp, Công an vừa bắt người, đưa vào nơi tạm giam, tiến hành điều tra đã làm người ta chết nhưng người chết lại được thông tin là… tự tử.

Tiếp lời, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu hỏi lại, đã có thể yên tâm với quy định giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm ngay từ đầu sẽ chống được oan sai, bức cung, nhục hình và những sai phạm lâu nay?

Vấn đề mở rộng thẩm quyền của Cơ quan điều tra của VKSND tối cao so với quy định hiện hành (Điều 20), có một số ý kiến khác nhau.

Cụ thể, có ý kiến cho rằng CQĐT của VKSND tối cao có thẩm quyền điều tra một số loại tội phạm xảy ra trong hoạt động tư pháp mà người phạm tội là cán bộ thuộc cơ quan tư pháp, người có thẩm quyền tiến hành hoạt động tư pháp. Có ý kiến đề nghị cơ quan này có thẩm quyền điều tra các vụ án khi Viện trưởng VKSND tối cao xét thấy cần thiết, đảm bảo thực hiện hiệu quả chức năng thực hành quyền công tố. Ý kiến khác lại đề nghị giao thêm cho cơ quan này quyền điều tra tất cả các tội phạm về tham nhũng.

Tuy nhiên, cũng có ý kiến đề nghị giữ thẩm quyền điều tra của cơ quan này như luật hiện hành tức điều tra một số loại tội phạm xảy ra trong hoạt động tư pháp mà người phạm tội là cán bộ thuộc cơ quan tư pháp.

Nêu quan điểm về vấn đề này, UB Tư pháp cho rằng, nếu CQĐT của VKSND tối cao chỉ có thẩm quyền “điều tra một số loại tội xâm phạm hoạt động tư pháp mà người phạm tội là cán bộ thuộc các cơ quan tư pháp” thì qua thực tiễn cho thấy việc làm rõ hành vi phạm tội xâm phạm hoạt động tư pháp sẽ gặp khó khăn do cơ quan này không đồng thời được điều tra hành vi phạm tội khác mà hành vi đó là nguyên nhân trực tiếp làm phát sinh hành vi phạm tội xâm phạm hoạt động tư pháp (như nhận hối lộ để làm sai lệch hồ sơ vụ án, ra bản án, quyết định trái pháp luật dẫn đến oan, sai).

Ngoài ra, kết quả giám sát cũng cho thấy, ngoài cán bộ thuộc các cơ quan tư pháp thì người có thẩm quyền tiến hành hoạt động tư pháp (như giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, tiến hành một số hoạt động điều tra) cũng có hành vi xâm phạm hoạt động tư pháp (như nhục hình, làm sai lệch thông tin tội phạm, bắt giữ người trái pháp luật…).

Vì vậy, để bảo đảm chống tội phạm trong hoạt động tư pháp có hiệu quả, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, phù hợp với chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của VKS, tiếp thu các ý kiến góp ý, UB Tư pháp đề nghị chỉnh lý Điều 20 dự thảo theo hướng quy định cơ quan này có thẩm quyền điều tra một số loại tội phạm xảy ra trong hoạt động tư pháp theo quy định của luật mà người phạm tội là cán bộ, công chức thuộc Cơ quan điều tra, Tòa án, Viện kiểm sát, cơ quan thi hành án hoặc người có thẩm quyền tiến hành hoạt động tư pháp.

Đối với ý kiến đề nghị giao thêm cho cơ quan này điều tra tất cả các tội phạm về tham nhũng hoặc điều tra các vụ án khi Viện trưởng VKSND tối cao thấy cần thiết, UB Tư pháp đề nghị không tiếp thu vì không khả thi, không bảo đảm chặt chẽ khi áp dụng dẫn đến chồng chéo thẩm quyền điều tra.

Phó Chủ tịch Quốc hội Tòng Thị Phóng góp ý, mở rộng thẩm quyền điều tra của CQĐT -  VKSND tối cao thì cần ghi rõ là đối với tội phạm tham nhũng vì nếu áp dụng với mọi tội phạm khác thì sợ đơn vị này… không kham nổi.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng cũng nhận xét, có rất nhiều hành vi tham nhũng khác nhau mà giao toàn bộ cho VKS điều tra thì Viện sao gánh nổi. Chủ tịch đồng ý hướng quy định, với những vụ tham nhũng mà cơ quan điều tra của công an làm rồi nhưng VKS thấy cần làm lại thì giao lại… trọn gói. Đó chính một việc thể hiện chức năng giám sát hoạt động tư pháp.

Chốt lại nội dung này, Phó Chủ tịch Uông Chu Lưu – người điều hành phiên thảo luận - thống nhất quan điểm quy định, tội phạm tham nhũng do người trong cơ quan tư pháp thưc hiện thì CQĐT của VKSND tối cao có quyền điều tra.

P.Thảo (dantri)